Ele alınan konu, nüfusunda çocuk ve genç ya da çocuk-genç sayısının büyük bir yer tuttuğu ülkemiz için son derece önemli. 12-21 yaş arasında genellikle içinden geçilen bir dönem olarak kabul edilen “Ergenlik”, kişinin kendisiyle ve kendisi olmayanla, başka insanlarla, aile bireyleriyle, aileyle, okulla, arkadaş çevresiyle, akranlarıyla olan ilişkisinde ortaya çıkan ve bir dizi özellikler gösteren dönemin adı olarak belirlenebilir.

Birbirinden bir bakıma çok farklı işleyen bilgi dalları, insanı farklı şekillerde konulaştırır. Örneğin; insan bilimi ve bir o kadar da toplum bilimi olarak dallanıp budaklanan psikolojide, özellikle gelişme psikolojisinde insan yaşam boyu süren farklılaşmasının ortak paydasında ele alınırken; insan felsefesinde, insan kendisini diğer varolanlardan farklı kılan temel nitelikleriyle konulaştırılır. Burada ölçü, insana özgü olanın belirginleştirilmesidir. İnsan felsefesi tarihine bakıldığında, insana ilişkin olmak üzere çok sayıda ortaklıklara işaret eden belirlemeler yapılmıştır. Ancak çok sonraları bu belirlemelerden bir tanesi insan için daha gözlemsel olana işaret etmeye başlamış ve insan, her türlü yönelimiyle, aslında gerilimli, daha keskin bir terim kullanacak olursak, krizli ya da bunalımlı bir varlık olarak nitelenir olmuştur. Özellikle 20. yüzyılda bu duruma, insanın bunalımlı durumuna daha çok dikkat çekilmeye başlanmıştır.

Çok sayıda filozof ve/veya bilim insanı insanın bu duruşunun altını çizerken, saptanan bu durumun da ardında ne olduğunun pek de üzerinde durulmamıştır. Oysa bu durumun ardında da yine salt insana özgü olan bir duruş vardır: “Arada olma” durumu ve duruşu. Yaklaşık son on yıldır yaptığım çalışmalarla dikkati çektiğim bu insansal duruşu, adına antropontoloji dediğim insan-varlık bilgisinde ya da insan-ontolojisinde belirgin kılmaya çalışıyorum. Buradaki sava göre, tüm insanlar yaşamlarının her evresinde arada olan varlıklardır. Arada olmanın insanın her şeyden önce, kendisiyle olan ilişkisinde, doğal-toplumsal-tarihsel-kültürel varlık olarak, her türlü diğer varolanlarla ilişkisinde kendisini gösterdiğini ileri sürebiliriz. İnsanın yaşam evrelerini birbirinden ayıran da, çocukluk, ergenlik erginlik gibi ayırımlamaları yapan da bu “arada olma”yı nasıl karşıladıklarıyla yakından ilgilidir.

Dünyaya adım attığı andan itibaren, yönelimlerini hayata geçirmeye çalışan ve özellikle “isteme” olarak adlandırabileceğimiz temel yönelimiyle varolana ulaşmaya çalışan insanın, yönelimsel özelliklerinin ortak paydalarını bulgulamaya çalışan bilimlerden biri olan psikoloji, gelişim psikolojisi bağlamında, gözlemlere de dayalı olarak, 12-21 yaş arasını yukarıda da belirttiğimiz gibi, “ergenlik” olarak belirliyor. Elbette, ayrıntıda neredeyse her bireyde idiografik olarak, biriciklik, tekillik, somutluk içinde kendini gösteren kimi özellikler, yine de çeşitli kümelenmeler içinde, kimi ortaklıklara işaret ediyor. Bu dönemde ve her dönemde, ama özellikle bu dönemde bireyin ya da kişinin yaşadığı, özellikle bedensel nitelikli değişimler ve bu değişimler karşısında verdiği tepkiler, yukarıda da belirttiğimiz gibi, arada olması, hem kendi bedeniyle zihinsel gelişimi arasında olması, akranları arasında olması, ebeveyn ve arkadaşları arasında olması, evle-aileyle-okul arasında olması, çok sayıda sorunu da en olağan durumda bile beraberinde getiriyor.

Kendisiyle ve başkasıyla olan ilişkisinde belki de en bunalımlı dönemini yaşayan çocuk-gencin çok farklı ögelerle başa çıkması gerekiyor ya da bu, kendisinden bekleniyor. Özellikle de eylemler ve ilişkiler toplamından oluşan günümüz insan dünyasında, yüz yüze ilişkilerin yanı sıra ve artık gittikçe artan oranda sanal gerçeklik üzerinde yürüyen ilişkiler, karşılaşmalar, kimi zaman, üstesinden gelinmesi iyice zorlaşan karmaşık olgu kümeleri olarak çocuk-gencin karşısına dikiliveriyor. Ardından da daha çok artan sorunlar, sorunların adını koyamama, sorunlarla baş edememe, anlayış geliştirememe gibi durumlar ortaya çıkıyor; öyle ki sorun artık salt kişinin sorunu olmaktan da çıkıyor, en başta ailenin, tümüyle toplumun, toplumsal kurumların, okulun, kamu kesiminin de sorunu oluyor.

Bedeninin ve/veya tüm varlığının talepleri, istekleriyle, yakın çevresinin, ailesinin talepleri, istekleri arasında sıkışan çocuk-genç bir sorun yumağı olarak ailede, okulda, toplumda yerini alıyor. İçinde bulunduğu bu durum, okulu, başarısını, tüm çevresel ilişkilerini, hatta tüm yaşamını etkiliyor. 

Arada olan bir varlık olarak bu yaş grubunun ortak paydasında göze çarpanın, ne türden olursa olsun, istekleriyle içinde bulunduğu koşullar arasındaki ilişkiyi dengede tutamamak olduğunu ileri sürebiliriz. Çocuklukta da elbette benzer bir durum vardır; ancak bu yeni dönemin özelliği, inişli çıkışlılıktır. İstekleriyle, gereksinimleriyle içinde bulunduğu koşullar arasındaki ilişki üzerinde bir bakıma, çocuktan daha çok kafa yoran ergen, içinde bulunduğu durumu çoğun kabullenememekte ve sıkıntılar tam da bu noktada kendisini ve yakın çevresini kuşatacak şekilde baş göstermekte ve artmaktadır. Bedeniyle olan ilişkisini özellikle henüz rasyonalizeedememişlikte somutlaşan bu yeni durum, kişinin yakın çevresinden ya da uzman kişilerden yardım almasını gerekli kılabilmektedir ya da bu yeni oluşuma doğru evrilen bireylere bilinçli olarak ve zamana yayarak yapılacak öngörülü ya da proaktifyardımlar, bu dönemin daha sağlıklı bir biçimde geçirilmesine katkıda bulunabilecektir. Aslında insan yaşamı tümüyle arada olunmasından dolayı bunalımlı bir yaşamdır; ancak söz konusu bunalımların aşılabilmesinde kişilere verilecek destek son derece önemlidir. Bu da bilimsel ve felsefi bilgiye dayalı olarak yapılması gereken destektir. Ergenlik çağının içinden geçen çocuk-gence de bilgiye dayalı desteğin hem yakın aile çevresince hem de okul çevresince sağlanması büyük önem taşımaktadır. Aile ve okulun bu bağlamda yapacağı işbirliği, özenli düşünme ve özenli dil kullanımı, güçlü iletişim sorunların üstesinden gelmenin anlamlı bir anahtarı olabilir. Gelin hep birlikte, yapısı gereği çocuklukla yetişkinlik arasındaki bu ara dönem üzerinde, insanın arada olan bir varlık olduğunu da dikkate alarak özenli bir biçimde düşünelim.